Rozdzielność majątkowa jest jednym z ustrojów majątkowych małżeńskich. Małżonkowie, którzy od początku małżeństwa pozostają w tym ustroju nie posiadają majątku wspólnego. Każdy z małżonków posiada wtedy swój majątek osobisty. Nie wyklucza to oczywiście posiadania przez małżonków określonych składników na współwłasność. W takiej sytuacji są oni wtedy współwłaścicielami w stosownych udziałach danego składnika, na przykład nieruchomości. Każdy z małżonków może podejmować samodzielne decyzji w zakresie zarządzania swoimi składnikami majątku i dysponowania nimi.
Innym popularnym ustrojem majątkowym małżeńskim, stanowiącym przeciwieństwo rozdzielności majątkowej, jest wspólność majątkowa małżeńska. W przypadku tego ustroju istnieją trzy masy majątkowe: majątek osobisty żony, majątek osobisty męża oraz majątek wspólny małżonków. Majątku wspólnego małżonków nie należy mylić z majątkiem, który posiadają oni na współwłasność (tj. tych składników, w których każdy z małżonków posiada udziały). W rozumieniu prawa nie jest to bowiem majątek wspólny – po prostu w skład majątków osobistych każdego z małżonków wchodzą udziały w składniku majątku, którego małżonkowie są współwłaścicielami. Istota wspólności majątkowej małżeńskiej sprowadza się bowiem, między innymi do jej „bezudziałowego” charakteru.
Na skutek podpisania majątkowej umowy małżeńskiej (tzw. „intercyzy”) przyszli małżonkowie mogą ustalić, że w ich małżeństwie rozdzielność majątkowa będzie obowiązywała już od początku jego trwania. Rozdzielność majątkowa może także zostać ustanowiona przez małżonków na późniejszym etapie małżeństwa, zarówno w drodze umowy, jak i na skutek orzeczenia sądu. Może też powstać z mocy samego prawa. Zawsze jednak ustanie samego małżeństwa wiąże się z ustaniem wspólności majątkowej. Ustanie rozdzielności majątkowej otwiera też drogę do dokonania podział majątku gdynia nawet wtedy, gdy strony są jeszcze małżeństwem.
Do ustanowienia rozdzielności majątkowej w drodze orzeczenia sądu w czasie trwania małżeństwa dochodzi na skutek przeprowadzenia postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Postępowanie to może zainicjować jeden małżonków poprzez złożenie pozwu do właściwego sądu rejonowego. W tym trybie możliwe jest nawet orzeczenie rozdzielności z datą wcześniejszą niż data wniesienia pozwu w sprawie. Warunkiem ustanowienia rozdzielności przez sąd jest zaistnienie „ważnych powodów”. Ustawodawca nie wskazał konkretnie o jakie sytuacji tu chodzi. Katalog ten ma charakter otwarty. Wśród przykładów zaistnienia ważnych powodów wymienia się, na przykład istnienie między małżonkami trwałej separacji faktycznej, która uniemożliwia małżonkom zarząd majątkiem wspólnym. Uzyskanie rozdzielności majątkowej w tym trybie jest niewątpliwie dłuższe niż uzyskanie jej w drodze umowy majątkowej małżeńskiej.
Do ustanowienia rozdzielności majątkowej na skutek orzeczenia sądu dochodzi także w wypadku orzeczenia separacji między stronami. Należy jednak pamiętać, że skutku tego nie powoduje istnienie wyłącznie separacji faktycznej między stronami, która nie została potwierdzona orzeczeniem sądu. Do powstania rozdzielności majątkowej z mocy prawa dochodzi z kolei, na przykład na skutek ogłoszenia upadłości jednego z małżonków czy też jego ubezwłasnowolnienia.
Jedynie na marginesie warto wspomnieć też o możliwości ustanowienia między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W czasie trwania tego ustroju między małżonkami także brak majątku wspólnego oraz każdy z małżonków posiada swój własny majątek osobisty. Istotną różnicą w stosunku do klasycznego ustroju rozdzielności majątkowej jest to co dzieje się z momentem ustania tego ustroju. W takiej sytuacji porównuje się dorobki obu małżonków, czyli majątki, które zgromadził każdy z nich po ustanowieniu rozdzielności z wyrównaniem dorobów. Małżonek, którego dorobek jest mniejszy o dorobku drugiego małżonka może żądać o drugiego stosownej zapłaty albo przeniesienia prawa tak, aby doszło do wyrównania obu tych dorobków.
